Expressionisme & vitalisme

Hendrik Marsman gebruikte in zijn gedichten vaak de stromingen expressionisme en vitalisme. Deze stromingen waren de bron van inspiratie voor zijn gedichten. De stromingen van Marsman zijn, over het algemeen, veel minder bekend dan andere stromingen. Weinig mensen weten wat deze stromingen precies inhouden omdat dichters vaak de stroming van de Romantiek als inspiratiebron gebruiken. Daarom gaan we jullie, de lezers, deze twee stromingen toelichten zodat jullie weten wat het precies inhoud en waarom Hendrik Marsman voor deze stromingen heeft gekozen.

Vitalisme

Marsman behoorde lange tijd tot de stroming van het vitalisme, maar nam daarvan in de jaren 30 afstand. Hij geldt als de belangrijkste Nederlandse vertegenwoordiger van het vitalisme in de vooroorlogse poëzie (Wikipedia, 2013).

Bij het vitalisme wordt vooral de nadruk gelegd op het leven. Het vitalisme is een levensstijl waarbij men zo intens mogelijk probeert te leven. Daarnaast is er heel veel angst voor de dood. Het vitalisme vinden we terug bij bijvoorbeeld Hendrik Marsman en Jan Jacob Slauerhoff. Slauerhoff was een Nederlandse dichter en romanschrijver die leefde van 1898 tot 1936. Zijn werk wordt ook wel tot het romantisch vitalisme gerekend. Marsman was een Nederlandse dichter die leefde van 1899 tot 1940. Hendrik Marsman ergerde zich aan de Nederlandse beperking. Hij wou zo intens mogelijk leven. Dit is een kenmerk van het vitalisme ('Dribbel', 2008).

Het vitalisme was ook een protest tegen de maatschappij. De levensfilosofie sprak daarom ook vooral bij die mensen aan die zich bekneld voelden door de bestaande maatschappij met al haar normen, waarden en regels ('Dribbel', 2008).

Volgens het vitalisme kan het leven beschouwd worden als een grondbeginsel waaruit alles wordt afgeleid. De wereld wordt gezien als een groot levend wezen. Vitalisten keurden het idealisme af omdat de geest volgens hen werd gedragen door het leven. Bij sommigen wordt de geest zelfs als schadelijk gezien voor het leven (G.J. van Bork, 2012).

In onder andere de beeldhouwkunst en schilderkunst komt het vitalisme ook terug als kunststroming. Vooral de vertekening van de menselijke proporties past bij deze vitalistische kunst. De mens in zijn natuurlijkste vorm (bloot) is voor vele vitalistische schilders een inspiratie bron. Ook wordt in de schilderkunst vaak het leven geschilderd, wat goed past bij de normen en waarde van het vitalisme (Wikipedia, 2013).

 

Gebruikte bronnen

'Dribbel'. (2008, Mei 27). Expressionisme, Dadaïsme en Vitalisme. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van infonu.nl: https://educatie-en-school.infonu.nl/werkstuk/18485-expressionisme-dadaisme-en-vitalisme.html

G.J. van Bork, D. D. (2012). vitalisme. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van dbnl: https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_03269.php

Wikipedia. (2013, December 16). Hendrik Marsman. Opgeroepen op Februari 13, 2014, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Marsman

Wikipedia. (2013, Maart 10). Vitalisme. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vitalisme_(filosofie)

 

Expressionisme

Het expressionisme was een stroming in verschillende kunstdisciplines, die vanaf 1910 tot 1930 vooral in de beeldende kunsten in Frankrijk en Duitsland voorkwamen. Expressionisme was een aparte stroming binnen het modernisme, net zoals de stromingen: dadaïsme, surrealisme, futurisme, kubisme, constructivisme. Een ander term voor modernisme is ook wel de historische avant-garde. De naam expressionisme is ontstaan naar aanleiding van de tentoonstelling van schilderwerk J.A. Hervé in Parijs in 1901 van waaruit het zich verspreidde over heel west Europa (Wikipedia, 2014).

Het expressionisme is antirealistisch. De waarneembare werkelijkheid is er niet van belang. Daarvoor in de plaats vinden expressionisten dat emoties geuit moeten worden in de kunst. De bedoeling van het expressionisme is dat het publiek zelf zijn eigen werkelijkheid kan vormen bij het kunstwerk. Kunstenaars brachten op een zo simpel mogelijke manier hun gevoelens tot uitdrukking, vandaar het gebruik van geïsoleerde woorden en beeldspraak, zoals die voorkomen in het werk van Hendrik Marsman (G.J. van Bork, 2012).

Kenmerken van de expressionistische schilderkunst zijn onder andere: felle kleuren, grillige beelden, slordig geschilderd, plat vlak, geen perspectief en er wordt meer geschilderd vanuit het gevoel dan vanuit de ratio (verstand). Een mooi voorbeeld van een expressionistisch schilderij, is die van Ernst Ludwig Kirchner.  Kleuren krijgen in de schilderijen vaak een extra betekenis. In expressionistische literatuur zie je hiervan terug dat schrijvers ook kleuren gebruiken in hun tekst, die iets anders voor moeten stellen dan alleen een kleur (ArtSalonHolland, 2014).

Een mooi voorbeeld voor expressionisme in de beeldhouwkunst is 'de denker' van Auguste Rodin. Als je goed naar dit beeld kijkt zie je dat de man niet zo realistisch mogelijk is na gemaakt, maar dat er juist vrijere vormen zijn gebruikt. Het beeld straalt verder ook zeer duidelijk het gevoel van 'onwetendheid' uit. Deze gevoelsuitdrukking en vrije vormen maken het beeld een typisch expressionistisch werk (Wikipedia, 2013).

In de muziek is Arnold Schönberg een voorbeeld van een expressionistische componist. Zijn muziek is opgebouwd vanuit het idee van de 'twaalftoonstechniek' wat componisten uit andere stromingen juist niet wilde gebruikte. Zijn muziek hield in dat het niet bedoeld was om mooi te klinken, maar om zo sterk mogelijk je gevoel te uitten. Omdat Arnold gebruik maakte van deze techniek, maakte hij, als een van de weinige, expressionistisch muziekstukken (ArtSalonHolland, 2014).

Ook in de filmwereld zijn er voorbeelden van expressionistische werken. Robert Wiene's 'Das Cabinett des Dr. Caligari' is het eerste voorbeeld hiervan. Het gehele decor van deze film bestond uit expressionistische vormen en zette zich daarmee af tegen de rest van de filmindustrie (Kersten, 2009).

 

Gebruikte Bronnen

ArtSalonHolland. (2014). expressionisme. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van ArtSalonHolland: https://www.artsalonholland.nl/kunst-stijlen/expressionisme-kunst

G.J. van Bork, D. D. (2012). expressionisme. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van dbnl: https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_03380.php

Kersten, E. (2009, September 21). Eerst en vooral een kunstwerk. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van 8weekly: https://www.8weekly.nl/artikel/7689/das-cabinet-des-dr-caligari-eerst-en-vooral-een-kunstwerk.html

Wikipedia. (2013, Mei 10). De Denker. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/De_Denker

Wikipedia. (2014, Januari 6). Expressionisme. Opgeroepen op Februari 17, 2014, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Expressionisme